Стан камуністычных арганізацый Заходняй Беларусі ў 1930-я гады і роспуск КПЗБ

Abstract

Артыкул накіраваны на аналіз беларускай гістарыяграфіі і асэнсаванне прычын роспуску Кампартыі Заходняй Беларусі як складовай часткі Кампартыі Польшчы ў 1938 г. На падставе гістарыяграфічных крыніц і архіўных дакументаў аўтар прадстаўляе падыходы БССР па названай тэматыцы, адзначаючы абумоўленасць фармулёвак даследчыкаў 1930-х – першай паловы 1950-х гг. афіцыйнай савецкай версіяй абгрунтаванасці роспуску кампартый Польшчы і Заходняй Беларусі як агентаў Пілсудскага. Палітычная рэабілітацыя Кампартыі Польшчы ў 1956 г. садзейнічала актывізацыі даследаванні гісторыі КПЗБ, аднак істотнага развіцця тэмы роспуску не адбылося ні ў 1960–1980-х гг., ні ў перыяд Рэспублікі Беларусь. Не быў даследаваны арганізацыйны стан камуністычных арганізацый у краі ў 1930-х гг., не былі зроблены спробы сістэмнага выяўлення кантактаў членаў КПЗБ з польскай паліцыяй і дэфензівай. Выяўленыя архіўныя дакументы сведчаць аб нездавальняючым стане камуністычных арганізацый, нізкай партыйнай дысцыпліне, таемных кантактах шэраговых партыйцаў і кіруючых работнікаў з дэфензівай і польскай паліцыяй. Істотным поспехам польскіх спецслужбаў у сярэдзіне 1930-х гг. было фактычнае разлажэнне камуністычнага падполля Заходняй Беларусі з-за масавага пранікнення агентаў польскіх спецслужбаў у камуністычныя арганізацыі аж да сельскіх ячэек.